پیش گفتار: دکتر علی شریعتی یکی از موثرترین روشنفکران در تاریخ معاصر و دوران گذشته و به ویژه پس از مشروطیت در ایران است. او روشنفکری با گرایش دینی بود و افکار و عقاید ویژه ای را مطرح و آثار گوناگونی از او به جای مانده است.
فعالیت های روشنفکرانه و آگاه ساز شریعتی به طور عمده در اواخر دهه های 40 و نیمه اول دهه ی 50 خورشیدی از تاثیرگذارترین فعالیت های روشتفکرانه را در آن دوره بود. این فعالیت ها و روشنگری ها پیامدهایی را به همراه داشت و موجی را ایجاد کرد که انقلاب اسلامی سال 57 نیز بی تاثیر از پیامدهای آن نبود .
در دهه های 30، 40، 50 شمسی، تفکر چپ و گرایش های سوسیالیستی و کمونیستی در میان روشنفکران مطرح و غالب بود. اما افکار و عقاید دینی به ویژه اسلامی به عنوان یک نگرش فکری در حاشیه و کم رنگ تر بود. اما دکتر علی شریعتی به عنوان یک روشنفکر مذهبی با  مطرح نمودن دین به صورت مکتبی جامع و ایدئولوژیک آن را در برابر تفکر چپ ارایه نمود. برای تحقیق این امر اقدام به مجموعه ای از فعالیت های فرهنگی از قبیل تدریس،سخنرانی، نگارش مقاله و کتاب نمود. این رویکرد به ویژه پس از خرداد 1342 و برخورد قهر آمیز و کشتاری که از مردم شد، باعث گردید تا اغلب مبارزان و روشنفکران مبارزه ی مسلحانه را به عنوان رویکردی عمده و اساسی در پیش بگیرند. اما شریعتی در عوض، رویکرد فرهنگی و آگاه سازی را مورد استفاده قرار داد. او به دلیل برخورداری از نبوغ، استعداد علمی و توانایی قابل توجه در سخنوری رویکرد فرهنگی را در پیش گرفت.
مجموعه فعالیت های دکتر شریعتی، باعث شد تا نگرش دینی به عنوان یک تفکر در برابر سایر نگرش ها و ایدئولوژی و به ویژه ایدئولوژی کمونیستی مطرح و باعث گرایش افراد به آن شود. این امر به ویژه از سوی جوانان در آن دوران با استقبال مواجه شد.
گرایش و استقبال مردم و جوانان امری بود که باعث تحولات و حرکت های اجتماعی تاثیر گذاری شد. حتی آنهایی که موافق عقاید دکتر شریعتی نیستند و مطالب ارائه شده توسط او را علمی و صحیح نمی دانند، اما از بابت اثر گذاری که افکار و عقاید او به همراه داشت و جوانان بسیاری ار جذب کرد، نگرش های شریعتی را ارزشمند به شمار می آورند.
روشنفکری مانند دکتر شریعتی از سرمایه های ارزشمند جامعه ی ایران به شمار می رود. از این رو بایستی مورد شناسایی و افکار و عقایدشان مورد نقد و بررسی بی طرفانه و بدون سوگیری قرار گیرد. چنین امری می تواند در ادامه پیامدهای سازنده ای را به همراه داشته باشد.
نگارش موجود بر گرفته شده از سخنرانی و پرسش و پاسخ  حضوری است که با آقای دکتر امیر حسین شاه خلیلی در این مورد صورت گرفته است. ایشان نیز با توجه به علاقه و اهمیتی که نسبت به افکار و عقاید دکتر شریعتی دارند، متمایل به نقد و بررسی ایشان بودند. در جلسه هایی که برگزار شد، نقد و بررسی انجام و مطالب توسط نگارنده در ساختار یک کتاب به نگارش در آمد. ویراستاری محتوایی کتاب نیز توسط دکتر شاه خلیلی انجام گرفت.

فهرست مطالب:
1- پیش گفتار
2- شریعتی و روشنفکری بر جسته و تاثیر گذار
3- به حاشیه راندن تفکر چپ
4- آیا دوران شریعتی به پایان رسید؟
5- خطیب و سخنران بودن شریعتی
6- عمر کوتاه و مجموعه افکار و آثاری که حاصل نیمه اول زندگی اوست
7- دو دیدگاه فردی و جمعی نسبت به انسان
8- جایگاه معنویت و دین و رویکرد روشنفکران دینی و معنوی
9- سنت زدایی خرافه زدایی از مذهب
10- اثر پذیری شریعتی از نگرش چپ
11- ایدئولوژِی دینی
12- شریعتی و دوران دهه ی 1960 پاریس و فرانسه
13- انتخاب رویکرد آموزشی و فرهنگی به جای مبارزه مسلحانه
14- جایگاه معنویت و دین در زندگی فردی و اجتماعی
15- دین و دموکراسی
16- شریعتی، هابیل و قابیل و تعارضی بزرگ در جامعه ی بشری
17- تفاوت میان انسان معنوی، مقدس و متصل به مبداء با مصلح اجتماعی
18- اسطوره زدایی از شخصیت های مذهبی و اسطوره سازی مجدد
19- علت یا معلول بودن اصلاح دینی یا پروتستانتیسم
20- شریعتی و سیاست
21- برخی ابعاد روان شناختی شریعتی
22- دین، معنویت، عالم غیب و جهان معنا
23- گسترده تر و غالب تر بودن نگرش اجتماعی و جامعه شناختی بر نگرش دینی و معنوی
24- تفکیک کردن دین به دو بعد فردی و درونی و اجتماعی و  بیرونی
25- مطرح شدن دین در چارچوب امور اجتماعی نه در ساختار معنوی
26- شریعتی و کم توجهی به سلامت جسمانی
27- تفاوت میان روشنفکران دینی با انسان متصل به عالم معنا
28- شریعتی روشنفکران که زمان و مکان را شناخت و به تشخیص درستی دست یافت
29- شریعتی هزینه ی رویکرد، اهداف و مبارزه ی خویش را پرداخت
30- اخلاص و بی ریایی شریعتی
31- میراث شریعتی
32- اگر زندگی شریعتی ادامه می یافت و نگرش هایش اصلاح می شد